آیا با وجود جنایات آل سعود باید حج را تعطیل کرد؟

• کلیپ سرا
• شبهات رایج اینترنتی

 آیا باید به علت جنایات وهابیون (فاجعه منا، تجاوز به نوجوان و…) حج را تعطیل کرد؟ ایا باید این فریضه الهی را با وجود هر مفسده دیگری تعطیل کرد؟ کسی می‌گفت که با این همه جنایات آل سعود چرا حج را تعطیل نمی‌کنند، در این پست به یکی از شبهات رایج اینترنتی پاسخ می دهیم که این شبهه از سوی افراد ساده لوح به شدت در فضای مجازی انتشار پیدا کرده است.

شبهه کننده ای می گفت که: «عرب‌های وهابی پول تو جیبی فرزندانشان که روزانه ده‌ها میلیون تومان است را از می‌گیرند و همین عرب با پول ما درسرزمین خودش و کنار چشمان خدا دست به تجاوز جنسی بر نوجوانانمان می‌زند. ……با این اتفاق اخیر اگر به حج رفتید و به شما گفته شد ” تجاوز مقبول” ناراحت نشوید، کسی که کوچکترین فکری از خودش داشته باشه با این شرایط به این کشور تازی سفر نمی‌کند»

در نقد این سخنان باید گفت که:

در تعطیلی حج بین حج واجب و مستحب، تفاوت وجود دارد. آیت الله مکارم در سخنانی از اتفاقات بوجود آمده در فرودگاه شهر جده عربستان سعودی انتقاد کرد، و گفت: «سوال ما از مسوولان حج آن است که آیا عمره مستحب را به هر قیمتی باید برویم؟ نمی‌خواهم مساله تحریم عمره را پیش کشم اما آیا به هر قیمت و به هر ذلتی باید به عمره رفت؟» [۱]

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی نیز در دیدار مسئولان و دست‌اندرکاران اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ در مورد عمره مفرده اظهار نظری به شرح زیر کرده‌اند:

«اگر از من سؤال کنند کسی ثروتی تولید کند برای اینکه بیست نفر یا صد نفر انسان را که زندگیشان سرشار از محرومیت است، به نوا برساند، یا مثلاً فرض بفرمایید که پنجاه نفر را که در فلان شهر زندگی می‌کنند و در آرزوی یک بار زیارت قبر مطهر علی‌ بن‌ موسی الرضا در حسرتند و نتوانستند بروند، اینها را با ثروتش به زیارت ببرد، این بهتر است یا با همین پولی که می‌خواهد با آن تولید ثروت کند، ده سال پشت سر هم عمره برود، بنده به طور قطع و یقین و بدون هیچ تردید خواهم گفت اولی مقدم است. حالا هر سال عمره نرود.»[۲]

اما در مورد حج واجب مساله فرق می‌کند. در این باره ذکر چند نکته الزامی است.

نکته اول: البته که جان و ناموس مسلمین اهمیت ویژه ای دارد و در صورت وجود خطر استطاعت از بین می‌رود، لذا ولی فقیه این اختیار را دارد که حج را موقتا تعطیل نماید، همان طور که امام خمینی(ره) در جریان حج خونین سال ۶۶ آن را تعطیل کردند، اما آن ماجرا فرق می‌کند، هنوز برای قضاوت در ماجرای منا زود هست، اگرچه یقینا در پایین‌ترین نگاه بی‌کفایتی عربستان در این فاجعه نقش دارد اما نمی‌توان به این واسطه حج واجب را تحریم کرد، در این حادثه منا خود عربستان هم عمدی بودن آن را انکار کرده، و از افکار عمومی می‌ترسد و به گردن قضاو قدر می اندازد، این خیلی فرق دارد با اینکه با اسلحه به مردم شلیک کرده و آنها را به خاک و خون بکشند.

نکته دوم: صحیح‌تر این است که در صورت بروز چنین حوادثی باید عربستان را نسبت به وظائفش هوشیار کرد و نسبت به رعایت آنها هشدار داد، نه این که خود را از این حضور محروم کنیم. حج فرصت مناسبی برای تبلیغ معارف شیعه است.

حتی اگر راه دیگری جز تعطیل کردن حج نباشد باز هم باید توجه کرد که اساسا برای تصمیم گیری در اموری که هم مصلحت دارند و هم ممکن است مفسده ای را به دنبال داشته باشند باید بین مصلحت و مفسده مقایسه کرد و آنها را با یکدیگر سنجید. این سفر، یک سفر انسان ساز است، ظرفیت تبلیغی و اصلاحی این سفر نباید قربانی حوادث احتمالی شود، یقینا جان باختن هزاران حاجی بسیار سخت و سنگین است، اما به جای تعطیلی حج باید به دنبال راهکاری برای پیشگیری از آن بود، نه پاک کردن صورت مسئله، مسلّما تکرار این حوادث احتمالی است، نه قطعی؛ یقینا فشار افکار عمومی پس از این ماجرا عربستان را رها نخواهد کرد، اما تحریم حج از ناحیه شیعیان تاثیرات منفی و محرومیت از مصالحی را به دنبال خواهد داشت.

نکته سوم: درباره عواقب ترک حج واجب روایات بسیار زیادی بیان شده است، که با توجه به این روایات و حوادث ناگواری که اتفاق افتاده است، نمی‌شود زود تصمیم به ترک حج واجب کرد. در احادیث می‌خوانیم که :«مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّهَ الْإِسْلَامِ لَمْ یَمْنَعْهُ مِنْ ذَلِکَ حَاجَهٌ تُجْحِفُ بِهِ أَوْ مَرَضٌ لَا یُطِیقُ فِیهِ الْحَجَّ أَوْ سُلْطَانٌ یَمْنَعُهُ فَلْیَمُتْ یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً.[۳] کسی که حج واجب خود را ترک کند و با همین حالت از دنیا برود غیر مسلمان از دنیا رفته است.»

پی‌نوشت:

[۱]. ایرنا،
[۲]. سخنان رهبری در تاریخ ۱۳۸۵/۱۱/۳۰
[۳]. کلینی، الکافی (ط – الإسلامیه)، ج‏۴، ص: ۲۶۸، ناشر: دارالکتب الاسلامیه