تصریح قرآن به انحراف بعضی از زنان پیامبر اکرم
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بنابر آیات و روایات معتبر (که در کتب اهل سنت هم ذکر شده است) خداوند در قرآن بعضی از زنان پیامبر اکرم را مورد ملامت قرار می‌دهد و حتی در بعضی از آیات به شدت آنان را توبیخ می‌کند.
در اوایل سوره تحریم مىخوانیم که: « وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِیثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ هذا قالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ* إِنْ تَتُوبا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَلائِکَهُ بَعْدَ ذلِکَ ظَهِیرٌ. [تحریم/۳-۴] (به خاطر بیاورید) هنگامى را که پیامبر یکى از رازهاى خود را به بعضى از همسرانش گفت، ولى هنگامى که وى آن را افشا کرد و خداوند پیامبرش را از آن آگاه ساخت، قسمتى از آن را براى او بازگو کرد و از قسمت دیگر خوددارى نمود؛ هنگامى که پیامبر همسرش را از آن خبر داد، گفت: «چه کسى تو را از این راز آگاه ساخت؟!» فرمود: «خداوند عالم و آگاه مرا باخبر ساخت!». اگر شما (همسران پیامبر) از کار خود توبه کنید (به نفع شماست، زیرا) دل‌هایتان از حق منحرف گشته؛ و اگر بر ضدّ او دست به دست هم دهید، (کارى از پیش نخواهید برد) زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل و صالح مؤمنان و فرشتگان، پشتیبان اویند.»
نکات درباره این آیه:
نکته اول: بخارى در روایتی به نقل از خلیفه دوم مى‌نویسد که آن دو زنى که بر ضد رسول خدا هم پیمان شده بودند، عائشه و حفصه بودند: « از ابن عباس نقل شده است که مى‌گفت: مى‌خواستم از عمر سؤال کنم که اى امیرمؤمنان ! آن دو زنى که بر ضدّ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هم پیمان شدند، چه کسانى بودند؟ سخنم را تمام نکرده بودم که عمر گفت: حفصه و عائشه بودند.» [۱]
نکته دوم: به شان نزول آیه کار نداریم که چه رازی بوده است که پیامبر اکرم آن را به همسر خود گفته بود، و بعد آن زن آن را فاش کرده بود. مطلبی که مورد بحث است اهمیت کتمان سر است که در روایات آمده است که: «افشاء سر غیر، خیانت محسوب می‌شود» [۲] با دقت در آیه متوجه می‌شویم که شنیدن راز نیز ممنوع است. خداوند به گوینده و شنونده، هردو مىفرماید: توبه کنید.
نکته سوم: فخر رازی که از علمای مفسر اهل سنت می‌باشد، در کتاب خود ذکر کرده است که: «و منظور از” صَغَتْ قُلُوبُکُما” در آیه مورد بحث، انحراف دل‌هاى زنان پیامبر اکرم از حق به سوى گناه بوده است» [۳]
نکته چهارم: آیه اخیر آیه در مقام تهدید است. تظاهر یعنى پشت به پشت هم دادن براى قیام و توطئه علیه کسى. آیه می‌فرماید: «اگر شما دو نفر بر ضد او دست به دست هم دهید کارى از پیش نخواهید برد، چرا که خداوند مولى و یاور او است، و همچنین جبرئیل و مؤمنان صالح، و فرشتگان نیز بعد از آنها پشتیبان او هستند»
این تعبیر، نشان مىدهد که تا چه حد این ماجرا در قلب پاک پیامبر و روح عظیم او تاثیر منفى گذاشت، تا آنجا که خداوند به دفاع از او پرداخته و با این که قدرت خودش از هر نظر کافى است، حمایت جبرئیل و مؤمنان صالح و فرشتگان دیگر را نیز اعلام مىدارد.
نکته پنجم: آیه فرمود: «اگر زنان پیامبر قصد توطئه‌ای داشته باشند، صالح المومنین تو را پشتیبانی می‌کند. در این باره باید گفت که: بدون شک، «صالح المؤمنین» که در آیه آمده است؛ معنى وسیعى دارد که همه مؤمنان صالح، با تقوا و کامل الایمان را شامل مى شود، هر چند «صالح» در اینجا مفرد است، و نه جمع، ولى چون معنى جنسى دارد، از آن عمومیت استفاده مى شود. اما، در این که مصداق اتمّ و اکمل آن در اینجا کیست؟ از روایات فریقین استفاده مى شود که، منظور «امیر مؤمنان على»(علیه السلام) است. [۴]
منابع:
[۱]. بخاری، صحیح بخاری، ج ۴ ص ۱۸۶۸،دار النشر: دار ابن کثیر، الیمامه بیروت، ۱۴۰۷، ۱۹۸۷، الطبعه: الثالثه، تحقیق: د. مصطفى دیب البغل (حدثنا عَلِیٌّ حدثنا سُفْیَانُ حدثنا یحیى بن سَعِیدٍ قال سمعت عُبَیْدَ بن حُنَیْنٍ قال سمعت بن عَبَّاسٍ رضی الله عنهما یقول أَرَدْتُ أَنْ أَسْأَلَ عُمَرَ فقلت یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ من الْمَرْأَتَانِ اللَّتَانِ تَظَاهَرَتَا على رسول اللَّهِ فما أَتْمَمْتُ کَلَامِی حتى قال عَائِشَهُ وَحَفْصَهُ)
[۲]. ثلایى، یوسف بن احمد، تفسیر الثمرات الیانعه و الاحکام الواضحه القاطعه، ج۳، ص: ۳۳۴، ناشر: مکتبه التراث الإسلامی، مکان چاپ: یمن، صعده، سال چاپ: ۱۴۲۳ ه. ق
[۳]. فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص: ۵۷۰، ناشر: دار إحیاء التراث العربی، مکان چاپ: لبنان، بیروت، سال چاپ: ۱۴۲۰ ه. ق
[۴]. حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل ج۲ ۳۴۴، ناشر: وزاره الثقافه و الإرشاد الإسلامی، مؤسسه الطبع و النشر. (سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ [هُوَ] عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ.)
