کود ورمی کمپوست چیست؟

• کلیپ سرا
• مطالب تازه

کود ورمی کمپوست چیست؟

ورمی کمپوست یک نوع کود آلی هوموسی است

کمپوست کرمی (Eisenia Foetida)، عبارت است از کود آلی ( Vermicompost ) ورمی کمپوست بیولوژیکی که در اثر عبور مداوم و آرام مواد آلی درحال پوسیدگی از دستگاه گوارش گونه ایی از کرم های خاکی و دفع این مواد از  بدن  کرم حاصل می گردد.

این مواد هنگام عبور از بدن کرم آغشته به مخاط دستگاه گوارش (موکوس)، ویتامین ها و آنزیم ها شده که در نهایت به عنوان یک کود آلی غنی شده و بسیار مفید برای ساختمان و بهبود عناصر غذایی خاک تولید و مورد مصرف واقع می گردد. بنابراین ورمی کمپوست عبارت خواهد بود از فضولات کرم به همراه درصدی از مواد آلی و غذایی بستر و لاشه کرمها.

مشخصات کرمها و انتخاب گونه مناسب :

بطور کلی گونه های مختلفی  از این کرمها یافت می گردند که بسته به موضوع کار و هدف، گونه انتخابی متفاوت خواهد بود. این اهداف می تواند شامل موارد ذیل باشد :

¤ افزایش حاصلخیزی و بهبود ساختمان و مدیریت خاک

¤  افزایش محصول

¤ تولید مکمل غذایی جهت دام و آبزیان که برای هر یک از این فعالیتها یک گونه مناسبتر از سایر گونه ها خواهد بود. بطور مثال به منظور مدیریت و بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار Lampite maurittii گونه می گیرد.

مناسبترین گونه برای تولید ورمی کمپوست، گونه Eisenia foetida بوده که برنگ قهوه  ای مایل به قرمز و کوچکتر از کرمهای خاکی معمولی می باشد. این کرم دارای دو جنس نر و ماده بوده که کرمهای ماده در محل حلقه جنسی وسط بدن خود و پس از جفت گیری، تخم یا کوکون را تشکیل می دهند.

کوکونها به رنگ زرد کهربایی و در داخل آن حدود ۷ نوزاد لارو وجود دارد. بنابر این افزایش تعداد کرمها در هر نسل بصورت تصاعد نسبتاً هندسی خواهد بود. وزن هر کرم بالغ ۰٫۳ تا ۰٫۷ گرم و در هر کیلو گرم حدود ۱۰۰۰تا۲۰۰۰ نخ کرم وجود دارد. یک نسل این کرم ( از تخم تا تخم ) در درجه حرارت ۲۵ درجه سانتی گراد حدود سه ماه بوده و عمر کرمها بین ۱ تا ۲ سال متغییر می باشد.

مصارف ورمی کمپوست

Eisenia foetida مناسبترین گونه برای تولید ورمی کمپوست است

در سایر کشورها از این کرم بدلیل داشتن پروتئین ۷۰ درصدی در موارد زیر استفاده می‏ شود:

· مصرف پروتئینی انسانی:

در سایر کشورها از جمله در کشور آمریکا غذای مصرفی مردم است همانند انواع کنسرو جهت سالاد، غذاهای پختنی، انواع نوشیدنی و … به عنوان مثال از گرانترین غذاهای فروشگاه‌های زنجیره‏ای مک دونالد می‌باشد[۱]، با توجه به فرهنگ ما استفاده از آن هدف نمی‏ باشد. (خود کرم به عنوان پروتئین)

·مصرف پروتئینی حیوانی:

با توجه به ازدیاد جمعیت و نیاز مردم به مواد پروتئینی سالم، تولید و پرورش دام، طیور و آبزیان، نقش اساسی در تامین نیازهای مردم و تقویت بنیه اقتصادی روستاییان و کشاورزان را دارد.در این میان تغذیه دام، طیور و آبزیان با کرم خاکی به عنوان ماده غذایی دارای پروتئین زیاد باعث افزایش کیفیت محصولات شده و نیاز کشور به واردات محصولاتی چون دان مرغ، انواع مکمل‌های غذایی دام و آرد ماهی را کاهش می‌دهد.

از این گونه برای اولین بار در قرن ۱۸میلادی برای تغذیه دام و طیور استفاده شد.امروزه در تغذیه مرحله لاروی آبزیان، تمایل به استفاده از غذای زنده وجود دارد، زیرا در بسیاری از موارد، دانش بشری هنوز قادر به تامین مصنوعی کلیه نیازهای غذایی لارو نبوده و پوشش این نیاز با غذای زنده راه حل مطلوب و مطمئنی است.

مهمترین غذای زنده مصرفی کرم‌خاکی است که درصد پروتئین آن بیش از سایر گونه‌هاست و علاوه بر آن دارای امگا۳ نیز می‌باشد. استفاده از این گونه به جای محصولات جانبی علاوه بر افزایش درصد رشد و کیفیت گوشت، از نظر اقتصادی نیز به‌صرفه‌تر است و تولید آن نیاز کشور به واردات محصولات فوق را که از زمان هجوم شانه دار ژله‌ای به دریای خزر و کاهش کیلکا به عنوان ماده اصلی آرد ماهی و افزایش قیمت آرد ماهی و واردات آن را به همراه داشته است، کاهش می دهد.

·به عنوان مواد اولیه در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی:

همانطور که قبلا هم گفته شد این کرم به دلیل داشتن پروتئین و امگا۳ فراوان به عنوان یکی از مواد اصلی تشکیل دهنده محصولات آرایشی و بهداشتی می‌باشد.

در سال ۱۹۸۵ شرکت DOVE برای اولین بار استفاده از این کرم را در محصولات خود آغاز نمود و اولین سری محصولات خود با عنوان جوان کنند‌گان پوست در سال ۱۹۸۷ به بازار عرضه نمود، اما هم اکنون بیشتر شرکتهای پیشتاز در این صنعت با تولید انواع شامپو، صابون، کرم، انواع پودرهای روشن کننده و تقویتی و … استمرار به تولید با این کرم را در دستور کار خود قرار داده اند.

در این بین می‌توان به محصول شرکتFace-Lift  با نام تجاری G2G اشاره نمود که یکی از گران قیمت‌ترین محصولات آرایشی جهان می باشد.

·به عنوان مواد اولیه در تولید دارو:

از جمله یکی از مهمترین مصارف جدید این کرم که به کمک صنعت داروسازی و پزشکی آمده تولید محصولات دارویی و پزشکی می باشد، که داروهای مکمل غذایی، انواع آرامش بخش ها، داروهای ضد سرطان را شامل می‌شود.

شرایط محیطی مطلوب برای تولید کرم پوسال (ورمی کمپوست):

کرم پوسال (ورمی کمپوست) می تواند در تمام طول سال تهیه شود

کرم پوسال (ورمی کمپوست) می تواند در تمام طول سال تهیه شود، در تابستان در فضای باز و در زمستان در محیط بسته صورت می گیرد و بهترین شرایط برای تولید کرم پوسال (ورمی کمپوست) به شرح زیر است:

• رطوبت ۶۰ تا ۷۰ درصد.

• دما ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد (سلسیوس).

• اسیدیته (ph) حدود ۶ تا ۷٫

• رطوبت:

میزان رطوبت بستر باید در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد باشد و رطوبت بالاتر و پایین تر از میزان فوق، فعالیت کرم ها را کاهش می دهد. بستر کرم ها باید مرطوب نگه داشته شود اما خیس نشود. اجازه ندهید که بارش باران به داخل بستر نفوذ کند. زیرا ممکن است باعث غرق شدن کرمها شود. در اماکن روباز نیز ممکن است به سایبان یا پوششی از برگها نیاز باشد تا بتوان بستر را از خشک شدن در هوای گرم تابستان حفظ نمود.

• دما:

کرمها در دمای ۵ تا ۴۸ درجه سانتیگراد قادر به زندگی هستند. اما سرعت تولید و تبدیل ضایعات به کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در دمای ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد بهتر انجام می‌پذیرد. برای ایزینیا فوتیدا مناسب‌ترین محدوده دما بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد است. با ایجاد سایه‌بان می‌توان دمای تل کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) را بطور آشکاری کاهش داد.

توجه به این نکته مهم است که در صورت وجود رطوبت کافی در درون بسترهایی که زیر سایبان است دمای میانگین بستر در همه جای آن بین ۵ تا ۱۰ درجه پایین‌تر از هوای اطراف آن خواهد بود که در پاره‌ای اوقات باید بسیار به این مسئله توجه شود.

• اسیدیته (ph ):  

کرمهای خاکی قادر به زندگی در ph حدود ۲/۴ (اسیدی) تا ph 8 (قلیایی) و یا بیشتر می‌باشند. اگرچه برای تولید تجاری بهتر است که ph بستر‌ها را حدود ۷ (خنثی) نگهداشت. سطوح ph خاک بستر را بطور مرتب می‌توان با کاغذ لیتموس (تورنسل) و کیت ph بررسی کرد. معمولا آهک و یا کربنات کلسیم را در جهت اصلاح اسیدیته خاک و تنظیم ph به مواد بستر اضافه می‌کنند.

همچنین غلظت بالای نمک تشکیل کوکون و وزن بدن کرمها را کاهش می‌دهد؛ بنابراین پس از سپری شدن یک دوره کمپوست، مواد بستر باید در جهت از بین بردن نمکهای اضافی شسته شوند. پس از این مرحله مواد در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتری بستر قرار خواهند گرفت.

آب دهی و شستشو در جهت حذف نمک‌ها، بوسیله غرقاب کردن برای مدت ۵ روز صورت می‌گیرد. این عمل با زیر و رو کردن مواد بستر در روز سوم بهتر انجام می‌شود. پس از مرحله آبدهی و شستشو رطوبت مواد بستر باید در حد مناسب نگه داشته شود.

تغذیه خوراک کرم:

همه نوع زباله‌تر شهری و فضولات حیوانی بجز مواد سنگی،‌ شیشه‏ای،‌ پلاستیکی، فلزی و گوشتی خام و چربی، غذای این کرم می‏باشد. به همین دلیل اسم دیگر این کرم، کرم آشغال‏خوار است. در ایران هر شهروند ایرانی روزی ۷۰۰ گرم و هر روستایی روزی ۳۰۰ گرم زباله خانگی تولید می‏ کند که ۷۰ درصد آن خوراک این کرم می ‏باشد.

هر روستایی روزی ۴۰۰ گرم فضولات حیوانی تولید می ‏کند که ۱۰۰ درصد آن خوراک این کرم می ‏باشد. این کرم حداقل معادل وزن خود در روز غذا می‏ خورد و ۶۰ تا ۹۰ درصد آن به کود تبدیل می ‏شود و مابقی غذای خورده شده برای تکثیر و افزایش وزن و تعداد کرم مصرف می ‏شود.

روش تولید کرم پوسال (ورمی کمپوست):

کرم توسط پوست تنفس می کند در نتیجه مواد بستر باید قابلیت جذب آب بالایی داشته باشند

ساده ترین روش تولیدکرم پوسال (ورمی کمپوست) به شرح زیر است:

۱٫ بستر سازی: هر نوع موادی که به عنوان زیستگاه نسبتا پایدار کرم باشد بستر نامیده می شود.

بستر کرمها باید بر روی سطح صاف و شیبدار بتنی و در سالن یا پوشش گلخانه‌ای ایجاد شود، بنابراین زمین مسطح بدون سنگ و کلوخ و خرده شیشه را مرطوب نموده و کاملا می کوبند تا سفت شود و یا آن را با بتون به ارتفاع ۱۵ سانتیمتر پوشش می دهند. یک شیب %۱ تا %۲ مطلوب است به دلیل اینکه فرایند شستشو آسان­تر می شود و تهیه آب کرم یا wormwash امکانپذیر می گردد.

دلایل صاف و شیبدار بودن بستر موارد زیر است:

* جدا شدن آب مازاد و شیرابه یا پساب از بستر جهت جلوگیری از فاسد شدن بستر.

* جمع آوری شیرابه از طریق کانال های مخصوص در مخزن (septing tanke ) و مصرف بخشی از آن ضمن مخلوط نمودن با آب و مصرف بقیه به عنوان کود مایع.

* خارج کردن مواد ناشی از شستشوی کودهای مرغی یا کودهای حیوانی تازه که حاوی مقدار زیادی اوره بوده و برای کرمها سمی و کشنده می باشند و یا خارج کردن سایر مواد سمی و مضر.

بستر کرم باید دارای شرایط زیر باشد:

– قابلیت جذب بالا: کرم توسط پوست تنفس می کند در نتیجه مواد بستر باید قابلیت جذب آب بالایی داشته باشند.

– دارای تخلخل مناسب باشد: کرم‌ها به اکسیژن نیاز دارند در نتیجه اگر مواد بستر فشرده باشد نفوذ هوا کاهش یافته و تنفس کرم مختل می‌شود. اندازه ذرات، شکل ذرات، بافت ذرات و سختی آن بر میزان تخلخل موثر است.

– مقدار کم پروتئین و یا نیتروژن (نسبت بالای کربن به نیتروژن): مواد پروتئین سریع شکسته شده و تولید گرما و اسید می‌نمایند که زندگی کرم را مختل می‌نماید لذا بستر باید دارای نسبت بالای کربن به نیتروژن باشد.

2. ایجاد سایبان از جنس آیرون شیت (پلیت) یا پلاستیک گلخانه با پایه‌های فلزی و یا از جنس حصیر و سرشاخه درخت با پایه های چوبی برای محافظت کرمها در برابر بارندگی و نور آفتاب. ارتفاع سایبان بسته به شیوه تخلیه مواد آلی، مساحت مزرعه، نوع و جنس سایبان بین ۲ تا ۳ متر قابل تغییر است.

بهتر است از پلاستیک برای پوشانیدن سطح بستر استفاده نگردد، زیرا لایه پلاستیک باعث افزایش درجه حرارت و جمع شدن گازهای مختلف در بستر می‌شود.

3. ایجاد پشته ای از کود گاوی نیمه پوسیده به شکل گنبدی به عرض ۷۰ سانتیمتر، ارتفاع ۴۰ سانتیمتر و طول دلخواه و آبیاری فراوان آن بمنظور خروج شیرابه کود. بستری با ابعاد یک متر در یک متر و با ارتفاع ۴۰ سانتیمتر به ۳۰ الی ۳۵ کیلوگرم خوراک و ماده بستری نیاز دارد. این مقدار برای ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کرم خاکی کافی است که تکثیر شده و عمل کمپوست سازی را از لایه های بالایی آغاز کند.

چون کرمهای قرمز تمایل دارند که از قسمت های سطحی بستر تغذیه نمایند، عمق بستر نباید بیش از ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر باشد. اگر بستر عمق بیشتری داشته باشد مواد آلی فشرده و بصورت غیرهوازی تجزیه شده و تولید بوی نامطبوع و مواد سمی می نماید و در نهایت منجر به مرگ کرم ها می گردد.

4. ایجاد شیار در طول خط الراس پشته به عمق ۱۵ سانتیمتر و ریختن کرمها به داخل آن و سپس بر گردانیدن کود روی کرمها.

5. جمعیت مناسب کرم جهت تکثیر کرم ۵-۵/۲ کیلوگرم در مترمربع است و نباید بیشتر از پنج کیلوگرم باشد در جمعیت‌های کمتر تولید مثل کاهش می یابد زیرا کرم ها کمتر با یکدیگر تماس می یابند. جمعیت مناسب کرم جهت تولید کرم پوسال (ورمی کمپوست) ۱۰ – ۵ کیلوگرم در مترمربع می باشد.

تولیدکنندگان کرم پوسال (ورمی کمپوست) معمولا پنج کیلوگرم در مترمربع استفاده می کنند و با دو برابر شدن جمعیت کرم بستر را نصف می‌کنند. زمان لازم برای تولید کود آلی در دمای ۲۵ درجه سلسیوس در حدود ۵/۱ تا ۲ ماه خواهد بود و تقریبا نیمی از وزن پشته تبدیل به کرم پوسال (ورمی کمپوست) خواهد شد.

کرم های قرمز تحت شرایط مطلوب می توانند در یک روز معادل وزن خود تا دو برابر از زباله ها و بستر تغذیه کنند و %۶۰ آنرا به کود ورمی کمپوست تبدیل کرده و دفع کنند. خلاصه، هر عدد کرم بالغ قادر است در یکماه (سی روز) ۲۳ گرم کرم پوسال (ورمی کمپوست) تولید کند.

اما بطور متوسط برای بازیافت هر یک کیلوگرم زباله غذایی در طول ۲۴ ساعت حدودا به ۲ کیلوگرم کرم خاکی نیاز است؛ بنابراین مدت زمان لازم برای تولید کرم پوسال (ورمی کمپوست) در بستر بستگی به میزان کرم موجود در پشته ها دارد، نگهداری کرم درون پشته ها به دو منظور صورت می پذیرد:

♦ افزایش جمعیت

♦ تولید کود آلی (کرم پوسال (ورمی کمپوست)

6. آبپاشی پشته بصورت روزانه به اندازه آبیاری چمن به منظور ایجاد شرایط محیطی مناسب برای فعالیت کرم ها و بلع غذا توسط آنها. روش مناسب برای آب رسانی به پشته ها استفاده از شلنگ نرم پلی اتیلن شماره ۱۶ مشکی و نصب آب پاش در سر آن و آبپاشی روی پشته ها است به طوری که رطوبت هر نقطه همیشه در حد %۷۰ حفظ شود. زمان بین آب دهی تجربی است و با توجه به میزان رطوبت تعیین می شود. ولی هر نقطه باید حداقل هفته ای ۲ بار آب داده شود.

۷٫ پس از گذشت حدود شش هفته کرم پوسال (ورمی کمپوست) برای برداشت آماده می شود. در مزارع کرم پوسال (ورمی کمپوست) پس از سه الی چهار ماه مدفوع کرمی را برداشت می نمایند.

برای برداشت کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) ابتدا باید جداسازی کرم ها از پشته ها انجام شود، برای جداسازی کرم ها از پشته ها لازم است بعد از اندکی هوادهی به بستر و کاهش رطوبت آن با استفاده از غربال دوار برقی که به همین منظور طراحی و ساخته شده است بستر سرند گردد.

برای غربال کردن در مزارع کوچک می توان از یک توریی دو میلیمتری گالوانیزه نیز استفاده کرد، به منظور حفظ کرمها لازم است از ابتدای بستر، هر روز نیم متر از بستر آبیاری نشود تا کرمها رفته رفته به انتهای بستر مهاجرت نمایند بعد از مهاجرت کرمها با هوادهی بستر و کاهش رطوبت آن اقدام به سرند نمایید در صورتیکه رطوبت بستر زیاد باشد عملیات سرند بسیار مشکل خواهد شد. 

8.  برای جمع آوری کرمها می توان با ایجاد یک ماهیچه از کود دامی نیمه پوسیده در کنار پشته ای که دیگر فاقد مواد غذایی لازم برای تغذیه کرمها است سبب مهاجرت کرمها از پشته قدیمی به این ماهیچه گردید و پس از آن اقدام به ایجاد پشته های جدید و انتقال جمعیت کرم به این پشته ها نمود.

اگر کرم مجبور به زندگی در میان زباله هایی باشد که خود تولید نموده در اینصورت نمی تواند به حیات سالم خود ادامه دهد؛ بنابراین باید بستر را بطور مرتب عوض کرده و اجازه نداد که مدفوع کرم به ماده ای سمی برای کرمها تبدیل شود.

9. برای تولید کرم پوسال (ورمی کمپوست) در خانه می توان از جعبه های چوبی، پلاستیکی و فلزی با ایجاد سوراخ هایی با اندازه مناسب در کف و دیواره های آن برای انجام زهکشی استفاده کرد.

10. بعد از انجام سرند، کرم پوسال (ورمی کمپوست) که بصورت ذرات دانه بندی می باشد در کیسه های پلاستیک ۱ تا ۲۰ کیلویی بسته بندی و به بازار عرضه می گردد، بدیهی است در صورت درخواست متقاضیان می توان نسبت به غنی سازی و استانداردکردن کمیت عناصر غذایی آن بعد از نمونه برداری و تجزیه آن در آزمایشگاه اقدام و آن را برای محصولات گلخانه ای با نیاز مشخص آماده نمود. رطوبت کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در هنگام بسته بندی نباید بیش از ۲۰ درصد باشد.

فضولات کرم:

کود ورمی مانع از ایجاد علف هرز می ‏شود

این کرم، در روز بیش از وزن خود غذا می‏خورد و ۶۰  تا ۹۰ درصد آن را به فضولاتی به نام کود کرمی کمپوست تبدیل می‏ کند و این کود دارای حداقل ۵ خاصیت زیر است:

1. بی بو است.

۲٫ مانع از ایجاد علف هرز می ‏شود.

3. استفاده از این نوع کود، کیفیت محصولات کشاورزی را نسبت به کود شیمیایی عملاً‌ حدود ۵۰ درصد و کمیت (تعداد در واحد سطح) آنها را نیز چیزی در حدود ۲۰ تا ۷۰ درصد افزایش می‏ دهد، و به علاوه مشکلات مربوط به باقی ماندن کود شیمیایی در مواد غذایی را ندارد.

با توجه به تولید حدود ۱۰۰ میلیون تن تولیدات کشاورزی در سال ۱۳۸۶، معادل ۲۰ میلیون تن افزایش محصول بدون هزینه در پی خواهد داشت.

4. بدلیل خاصیت اسفنجی کود تولید شده در نگهداشت آب و آزاد سازی تدریجی آب موجود، از این کود به همراه فنّاوری خاص، اقدام به بارور نمودن و حاصلخیزی زمین‏های شوره‏زار، شیمیایی شده،‌ کوهپایه و غیرقابل کشت می‏ شود.

5. از همه مهمتر، بدلیل فقدان هر نوع مواد شیمیایی، محصول کشاورزی تولیدی با استفاده از این کود، ارگانیک است و قیمت محصول کشاورزی ارگانیک در سطح جهانی، بین ۲ تا ۵ برابر قیمت محصول کشاورزی عادی است.

این صنعت با توجه به اینکه در حفظ و استفاده بهینه از محیط زیست و کاهش هزینه‌های حمل و نقل و دفع زباله‌ها و فضولات نقش قابل توجهی دارد می‌تواند در پیشرفت اقتصاد و توسعه پایدار کشور بسیار مفید باشد.

در حال حاضر کشورهای کانادا، ایتالیا، ژاپن، فیلیپین، آمریکا و هند کارخانه‌های زیادی را در زمینه این صنعت و مخصوصا سامانه‌های بازیافت در ابعاد وسیع به اجرا درآورده اند و از منافع آن بهره مند شده ­اند.

این صنعت در زمینه کشاورزی، باغداری و تولید چای کمپوست کاربردهای فراوانی دارد. هرکشور سالانه میلیون­ها تن زباله تولید می­کند که منبع بسیار با ارزشی برای تولید ورمی کمپوست و خلق ارزش است.

به عنوان مثال هند سالانه ۲۵ میلیون تن زباله تولید می کند که درصد قابل توجهی از آن به کود ورمی کمپوست تبدیل می‌شود.

هم اکنون در کانادا هر هفته ۷۵ تن زباله توسط ورمی کمپوست بازیافت می شود. شرکت American Earthworm Company در سال ۱۹۷۸ اولین کارخانه خود را با ظرفیت ۵۰۰ تن در ماه راه‌اندازی کرد و شرکت Aoka Sangyo Co. Ltd در ژاپن نیز سه کارخانه ۱۰۰۰ تن در سال دارد که ضایعات صنایع غذایی را به ورمی کمپوست تبدیل می نماید.

در حال حاضر ۳۰۰۰ کارخانه ورمی کمپوست در ژاپن وجود دارد که هر یک ظرفیت ۵ تا ۵۰ تن در ماه دارند. اکنون نوبت ایران است تا وارد صنعت ورمی کمپوست و فناوری های تجاری آن شود.

مزایای ورمی کمپوست

◊ یک غذای کامل و متعادل برای گیاهان می باشد.

◊ با دارا بودن مواد هورمونی رشد و نمو گیاه را سرعت می بخشد.

◊ به نگهداری رطوبت در خاک کمک می نماید.

◊ رنگ، طعم، بو و کیفیت گلها، سبزیجات و میوه را بهبود می بخشد.

◊ حاصلخیزی خاک را افزایش می دهد.

◊ فاقد هرگونه آلودگی میکروبی می باشد.

◊ مواد بیوشیمیایی آن مقاومت گیاهان را به بیماری ها افزایش می دهد.

 گردآوری: بخش علمی بیتوته

منابع:

jkmt.ir

pakdelian.samenblog.com

vermi.blogsky.com