منظور از آل محمد در صلوات کیست؟
منظور از آل محمد در صلوات
اصل صلوات بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از جمله مسائلی است که مورد اتفاق تمام مسلمانان است، اما در تفصیل و کیفیت آن اختلاف نظر وجود دارد. برای روشن شدن این مساله نیاز به ذکر چند نکته است.
نکته اول: قرآن اهل ایمان را امر می‌کند که بر پیامبر اکرم صلوات بفرستید. «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً؛ [احزاب/۵۶] «خدا و فرشتگان به روان پاک این پیامبر درود مىفرستند، شما هم اى اهل ایمان بر او صلوات و درود بفرستید، و با تعظیم و اجلال بر او سلام گویید.» یا در رویات آمده است : «بسیار بر من درود فرستید، زیرا درود فرستادن شما بر من سبب مغفرت و آمرزش گناهان شما خواهد شد». [۱]
یا در روایت دیگر آمده است که: «هرگز نمازى بدون طهارت و درود برمن قبول نخواهد شد» [۲] ابن عباس مىگوید: به رسول خدا (صلى الله علیه و آله) عرض کردیم: کیفیت سلام بر تو را دانستیم، حال کیفیت صلوات بر تو چیست؟ فرمود بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ ، وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ ، کَمَا صَلَّیْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ….» [۳]
نکته دوم: اما سوال این است که منظور از “آل محمد یا همان اهل بیت” چه کسانی هستند، آیا مقصود امامان معصوم هستند یا زنان پیامبر (صلی الله علیه و آله) و صحابه را هم شامل می‌شود؟ برای پاسخگویی به این سوال به روایات صحیح السند در نزد فریقین رجوع می‌شود. با مراجعه به روایات پى مىبریم که مقصود از اهلبیت، امامان معصوم هستند.
مسلم (همان کسی که کتابش از صحیح‌ترین کتب در نزد اهل سنت است) از عایشه نقل مىکند: «رسول خدا صبحگاهى در حالى که بر دوش او کسایى خیاطى نشده بود خارج شد. در آن هنگام حسن بن على وارد شد، او را داخل کسا کرد، سپس حسین آمد، او را نیز داخل آن نمود، سپس فاطمه آمد او را نیز داخل کسا کرد، سپس على (علیه السلام) آمد، او را نیز در آن داخل نمود، سپس این آیه را تلاوت کرد: إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً. ؛ خداوند فقط مىخواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد.»[۴]
ترمذى در صحیحش حدیثی نقل مىکند (و در پایان به صحت این حدیث تصریح می‌کند) : «هنگامى که آیه تطهیر بر پیامبر در خانه امسلمه نازل شد پیامبر، فاطمه و حسن و حسین و على را دعوت کرد و سپس کسا را بر روى آن‌ها کشید و عرض کرد: بارخدایا! اینان اهلبیت من هستند، پس رجس و پلیدى را از آنان دور فرما و پاکشان گردان. امسلمه مىگوید: عرض کردم اى نبىّ خدا! آیا من نیز از آن‌ها هستم؟ فرمود: تو در مقام خود هستى» [۵]
نکته آخر: بودند صحابه‌ای که انسان‌های مخلص و پاکدامنی بودند، و شیعه به این افراد احترام می‌گذارد و از آن‌ها به بزرگی یاد می‌کند، امّا آیا لزوم احترام مىتواند حکم جدیدى را در شریعت اسلامى تشریع کند، و «صلوات» را که یک شعار و قانون قرآنی است- و رسول خدا صلى الله علیه و آله کیفیّت انجام آن را به امّت اسلامى تعلیم داده است- تغییر دهد؟ اگر صلوات بر صحابه مشروع و مورد علاقه خدا و رسول (صلى الله علیه و آله بود) چرا آن حضرت این مطلب را بیان نکرد، همچنان که صلوات بر «آل» را توصیه نمود؟
پی‌نوشت:
[۱]. متقی هندی، کنز العمال ج ۱ ص ۷۴۸، الناشر: مؤسسه الرساله – بیروت ۱۹۸۹ م
[۲]. أبو الحسن علی بن عمر، سنن الدارقطنى ج ۳ ص ۴۹۰، مصدر الکتاب: موقع وزاره الأوقاف المصریه
[۳]. بخاری، صحیح بخاری ح ۳۳۷۰، مصدر الکتاب: موقع وزاره الأوقاف المصریه
[۴]. مسلم، صحیح مسلم ج ۷ ص ۱۳۰، مشخصات کتاب: دار الجیل بیروت، دار الأفاق الجدیده، بیروت
[۵]. ترمذی، سنن الترمذی، شماره حدیث۴۲۴۵، الناشر : دار إحیاء التراث العربی، بیروت، تحقیق: أحمد محمد شاکر وآخرون
