در این موارد اصلا حیا نکن
در این موارد حیا اصلا نکن
از امور بسیار پسندیده که به انسان ارزش مى دهد و مرتبه و مقام او را نزد حق و خلق رفعت مى بخشد، شرم و حیا کردن از امور قبیح و زشت است؛ امورى که خدا و انسان هاى والا و عاقل قبیح و زشت مى شمارند. حیا و عفّت از ویژگى هاى بارز مؤمنان و آزادگان است که بهترین ملاک تشخیص ایمان و حرّیت است.
از امیر مؤمنان على (ع) وارد شده است: «همانا حیا و پاکدامنى از ویژگى هاى ایمان و خوى آزادگان است.» (۱)
پیامبر اکرم (ص) که ایمان و آزادگى را در والاترین مرتبه داشت، حیا و پاکدامنى را نیز در بیشترین اندازه داشت. امام صادق (ع) در خطبه اى که احوال و صفات پیامبر و ائمّه را بیان کرده است، درباره رسول خدا (ص) مى فرماید: «حیا صفت و راه و رسم پیامبر بود.» (۲)
یا در داستان دختران حضرت شعیب (ع) که براى حضرت موسى (ع) پیغام مى برند، چنین مى خوانیم: « فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشِی عَلَى اسْتِحْیاءٍ( قصص، آیه ۲۵). یکى از آن دو- در حالى که در نهایت حیا گام برمى داشت- نزد وى آمد …» یعنى حرکات بدنى و شیوه راه رفتن، حکایت از وجود شرم و حیا در آن دختر داشت.
اما همین حیا در بعضی از جاها مذمت شده است. که مواردی از حیای مذموم را با توجه به روایات بیان می کنیم.
۱- ترک عمل نیک به دلیل حیای نابجا: پیامبر اکرم(ص): «هیچ عملی را از روی ریا و خودنمایی انجام مده و از سر حیا و شرم آن‌را رها نکن».(۳)
۲- در آموختن علم: امام علی(ع): «کسی شرم نکند از آموختنِ آنچه نمی‌داند».(۴)
۳- اعتراف به ندانستن: امام علی(ع): «کسی از اعلام “نمی‌دانم” به وقت پرسش شدن از چیزى که نمی‌داند حیا نکند».(۵)
۴- خدمت به میهمان و …: امام علی(ع): «سه چیز است که نباید از آن حیا کرد: خدمت کردن به مهمان، برخاستن او از جاى خود براى پدر و معلم خود [براى تواضع ایشان]، و طلب کردن حقّ خود، اگر چه اندک باشد».(۶)
۵- گفتن حقّ: امام على(ع): «کسى که از گفتن حقّ حیا کند احمق است» (۷)
۶- بخشش اندک: امام علی(ع): «از بخشش [مالی] اندک حیا مکن، که نومید کردن کمتر از آن است».(۸)
۷- طلب مال حلال: امام صادق(ع): «کسی که از طلب مال حلال حیا نکند، هزینه‌هایش سبک شود و خداوند خانواده‌اش را از نعمت خویش بهره‌مند گرداند».(۹)
۸- درخواست از خدا: امام صادق(ع): «هیچ چیز در نزد خداوند محبوب‌تر از آن نیست که از او چیزی درخواست شود، پس هیچ‌یک از شما نباید حیا کند از این‌که از رحمت خداوند درخواست کند؛ اگرچه [خواسته او] یک بند کفش باشد».(۱۰)
کوتاه سخن آن‌که: اگر آن‌گونه که اسلام فرموده به صف نیک حیا در تمام ابعادش توجه شود و عملاً رعایت گردد موجب پاکسازى فرد و جامعه می‌گردد، چنان‌که شکستن مرز حیا زمینه‌ساز و گسترش دهنده فساد محیط خواهد بود.
پی نوشت ها
۱- غرر الحکم، ج ۱، ص ۲۳۳٫
۲- کافی ج ۱ ص ۴۴۴
۳-تحف العقول عن آل الرسول(ص)، ص ۵۸،
۴-نهج البلاغه، حکمت ۸۲، ص ۴۸۲٫
۵- همان
۶- عیون الحکم و المواعظ، ص ۲۱۲٫
۷- غرر الحکم و درر الکلم، ص ۶۲۸
۸- نهج البلاغه، حکمت ۶۷، ص ۴۷۹٫
۹- من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴۱۰
۱۰- کافی، ج ۴، ص ۲۱٫
